Arbeiderswoning

Type A B C D E

Arbeiderswoningen

De landarbeiderswoningen waren bestemd voor het vaste personeel op de grote boerenbedrijven.

Er werden er in de Noordoostpolder meer dan duizend gebouwd. In eerste instantie werden de woningen vlak bij de boerderijen gebouwd. Dit bleek echter voor de landarbeiders en hun gezinnen geen succes. Boeren konden te gemakkelijk buiten werktijden een beroep op hun arbeiders doen. Vrouwen waren vaak eenzaam, terwijl kinderen lange afstanden moesten fietsen om op school te komen. De landarbeiderswoningen waren ook eigendom van de boer. Liep een arbeidscontract ten einde, dan betekende dit ook dat de arbeider naar een andere woning moest verhuizen. Veel landarbeiders maakten later de keuze voor een woning in het nabijgelegen dorp. De landarbeiderswoningen zijn zeer karakteristiek voor de uitstraling van de polder.

Bij de agrarische bedrijven van 24 ha en groter werden landarbeiderswoningen gebouwd in blokjes van 2, 3 en 4 stuks. (totaal ca. 1000 stuks)
In latere jaren, toen door de mechanisatie het aantal landarbeiders op de bedrijven steeds minder werd, zijn veel van deze landarbeiderswoningen verkocht aan gepensioneerde boeren of als tweede woning in gebruik genomen.

In het algemeen bevinden ze zich evenwijdig aan de weg direct naast boerenerven.
Ze bestaan alle uit één bouwlaag met een doorlopend zadeldak.
Eén type (D1) had een aangebouwd schuurtje, de rest niet.
een ander type (een van de laatste types) onderscheidt zich door een voordeur met portiek en een woonkamerraam dat hier een hoekraam is.

De Noordoostpolder was het laatste gebied in Nederland waar bij de boerderijen nog woningen voor landarbeiders werden gebouwd.


Arbeiderswoning type A

Landarbeiderswoning-type-A

Landarbeiderswoningen type A in blokje van twee in aanbouw, gelegen op kavel T121 aan de Zwartemeerweg ten zuidoosten van Kraggenburg. 23 juni 1948

Type-A

Arbeiderswoning type B

Type B 1953 Leemringweg Kraggenburg (Onder  Drietorensweg bij Ens)

Type-B

Arbeiderswoning type C

Landarbeiderswoning-type-C

Landarbeiderswoningen type C in blokje van vier, gelegen op kavel P73 aan de Ramsweg ten zuidwesten van Ens. 8 april 1953

Type-C

Arbeiderswoning type D

Landarbeiderswoning-type-D

landarbeiderswoningen type D in blokje van twee, 9 augustus 1956

Arbeiderswoning type E

Landarbeiderswoning-type-E

Landarbeiderswoningen type E behorende tot een blokje van vier, gelegen aan de Oud Emmeloorderweg, ten noordwesten van Ens, 1 feb 2003

Type-E

Arbeiderswoning

Kraggenburg, Zwartemeerweg 29a-b. In 1949 gebouwde dubbele landarbeiderswoningen van het type A

Aantal landarbeiderswoningen gebouwd buiten de dorpen

 Jaarblokje van 2blokje van 3blokje van 4Totaal
– 1947104104
194822
1949446048152
1950269992217
195186940117
1952102776113
19536304076
19544424086
19554504867
19566302864
195741216
Totaal2183844121014

Grootte, inhoud en oppervlakte

TypeOmschrijvingBouwjaarOpp.m2Inh. M3Afm. Cm.Opmerkingen
A,A1Dubbele Landarbeiderswoning194856355871×677Als pachterswon.
B,Landarbeiderswoning1949/195049265748×637
B2Landarbeiderswoning1949/195049265748×637
B3Landarbeiderswoning1949/195049265748×637
C,C3Landarbeiderswoning195053/55277/281726×758
C1,C4Landarbeiderswoning195055/56283/287743×756C1 Beklede topgevel
C2,C5Landarbeiderswoning195055/56283/287743×756C2 Beklede topgevel
D,Landarbeiderswoning195246255610×760Espelerweg?
D1,Landarbeiderswoning195248262627×760
E.Landarbeiderswoning195453274649×813
E1,E2,Landarbeiderswoning195454282649×813Buitengevel 1=L 2=R

Gemeentelijke monument :

Zwartemeerweg 29a en 29b,
Kraggenburg
Postcode: 8317 PA

Zwartemeerweg

OBJECTOMSCHRIJVING
Inleiding

De dubbele LANDARBEIDERSWONING is gebouwd op kavel T129 in opdracht van de Directie van de Wieringermeer. De woningen zijn van het type Al en zijn in 194 9 gebouwd naar een ontwerp van de Bouwkundige Afdeling van de Directie van de Wieringermeer afdeling Noordoostpolderwerken. De woningen zijn in alle opzichten eenvoudig en waren bestemd voor de vaste arbeiders, die werkzaam waren op de nabijgelegen boerderij met hetzelfde huisnummer. Landarbeiderswoningen als deze – waarvan er in de Noordoostpolder ongeveer duizend zijn gebouwd – zijn er ook in rijtjes
van drie of vier. Ze waren altijd voorzien van vrij diepe, door hagen omzoomde voor- of achtertuintjes, waar groenten en aardappelen voor eigen gebruik konden worden geteeld. De Noordoostpolder was het laatste grootschalige (polder) gebied in Nederland, waar bij de boerderijen* nog dienstwoningen voor de landarbeiders werden gebouwd.

*Alleen die van 24 ha en meer.

Omschrijving

Vanuit een vierkante plattegrond in schone baksteen opgetrokken dubbele woning van één bouwlaag onder een met pannen gedekt zadeldak met drie gemetselde schoorstenen op de nok en oorspronkelijk kleine houten dakkapellen op het achterste dakschild.
Alle gevels van deze landarbeiderswoningen zijn voorzien van rechtgesloten gevelopeningen. Het exterieur van de woningen is vrijwel intact gebleven. Het inwendige van de woningen is meerdere malen aangepast aan de veranderende wooneisen.
Hierdoor is de oorspronkelijke ruimteïndeling gewijzigd. De dubbele woning heeft een symmetrische voorgevel. De nog originele deuren bevatten een rechthoekig raampje en staan tussen smalle lisenen en onder een bovenlicht dat door twee schuine stijlen in drieën wordt gedeeld.
Van de linker woning heeft het links van de deur staande woonkamervenster nog de oorspronkelijke raamverdeling, wat ook geldt voor het keukenraam rechts van de deur.
De ramen van de rechter woning zijn gewijzigd.
Beide kopgevels zijn ligt uitgemetseld onder de dakrand. Het zijn topgevels die worden bekroond door een schoorsteen, waardoor ze gelijkenis met de tuitgevel vertonen. Ze zijn voorzien van een smal venster voor de woonkamer op de begane grond en twee slaapkamervensters op de zolderverdieping.
Redengevende omschrijving De dubbele woning is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische en de architectuurhistorische waarde.

  •  De dubbele woning is van cultuurhistorisch belang als een voor de Noordoostpolder kenmerkend type en als een bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van de Noordoostpolder in de periode van de Wederopbouw.
  • De dubbele woning is van architectuurhistorisch belang als een karakteristieke uitdrukking van de sobere wederopbouwarchitectuur in Nederland.
  • De dubbele woning heeft tevens ensemblewaarde vanwege de samenhang met de nabijgelegen boerderij en als een klein, maar onmisbaar onderdeel van het “Gesamtkunstwerk” Noordoostpolder .
  • De dubbele woning is tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en de ruime mate van gaafheid van het exterieur.

Gemeentelijke monument :

Leemringweg 21-I en II,
Kraggenburg
Postcode: 8317 RD

dubbele-pachterswoning

Inleiding
In opdracht van de Directie van de Wieringermeer op kavel T25a gebouwde traditionele dubbele BOERDERIJ voor gemengd bedrijf met vrijstaande dubbele pachterwoning. De dubbele woning en de schuren van de boerderijen staan gespiegeld ten opzicht van elkaar. De dubbele pachterwoning van het type A is gebouwd in 1949. De bijschuren zijn van het type Kz5 en dateren van 1955. Deze vervingen in dat jaar de in 1949 gebouwde noodschuren van het type A. De kapschuren van het type H2, zijn eveneens gebouwd in 1955. Alle objecten zijn ontworpen door de Bouwkundige Afdeling (boerderijenbouw) van de Directie van de Wieringermeer afdeling Noordoostpolderwerken.

Omschrijving

Uit twee erven samengesteld agrarisch complex, bestaande uit een dubbele, evenwijdig aan de weg staande pachterwoning met aan weerszijden ervan een grote, eveneens evenwijdig aan de weg staande schuur met dwarsdeel en een kleinere, dwars hierop staande, deels open schuur. De gebouwen zijn opgetrokken in baksteen vanuit een [- vormige (de dubbele woning) en rechthoekige plattegronden (de schuren) en zijn voorzien van overwegend rechtgesloten gevelopeningen. De vensters van de woningen zijn voorzien van uit grèstegels samengestelde onderdorpels. De zadeldaken van alle complexonderdelen zijn gedekt met pannen. De twee helften van het samengestelde complex staan spiegelbeeldig ten opzichte van elkaar en vormen samen een symmetrisch geheel.
Het inwendige van de complexonderdelen valt buiten de bescherming of is voor de bescherming van ondergeschikt belang.

Redengevende omschrijving

Het agrarisch complex is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische en de architectuurhistorische waarde.
– Het agrarische complex heeft cultuurhistorische waarde omdat zowel de dubbele woning als de schuren behoren tot types die speciaal zijn ontworpen voor de Noordoostpolder en als zodanig tevens bijzondere uitdrukkingen zijn van een geografische en landschappelijke ontwikkeling. Ze zijn bovendien van belang vanwege hun pionierskarakter.

  • Het complex heeft architectuurhistorische waarde vanwege de specifieke vormgeving en detaillering van de complexonderdelen, die zeer kenmerkend zijn voor de landelijke bouwkunst in de Noordoostpolder.
  • Het complex heeft ensemblewaarde vanwege de visuele en functionele samenhang tussen de samenstellende onderdelen, vanwege de bijzondere relatie met de verkaveling en de overige landelijke bebouwing van de polder, en als onderdeel van een omvangrijk geheel, dat van (inter)nationaal belang is.
  • Het boerderij complex is tevens van belang vanwege de herkenbaarheid en vanwege de redelijke mate van gaafheid van de exterieuren.


Bron en met dank aan : Kees Bolle   en de Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst