Cornelis Lely (1854-1929)

Biografie over werk en leven van Cornelis Lely

(bron: artikel Omroep Flevoland over Cees Banning)

Het jaar 2018 staat in het teken van de honderdste verjaardag van de Zuiderzeewet. Maar de plannen voor de Afsluitdijk en de inpoldering van grote delen van de voormalige Zuiderzee zijn al veel ouder. Ze dateren van het einde van de negentiende eeuw. Dat blijkt uit een boek over Cornelis Lely, de waterbouwkundige en politicus die de geestelijke vader van de Zuiderzeewerken is.

De biografie is geschreven door journalist-schrijver Cees Banning met medewerking van Lelystedeling en Lely-expert Ed Voigt.

Amsterdam
Het boek gaat vooral over de persoon Lely. Hoe hij in zijn geboortestad Amsterdam opgroeide in een doopsgezind milieu, over zijn studie in Delft, zijn loopbaan als ingenieur, zijn rol in de landelijke politiek en zijn privé-leven. Daarbij krijgt ook de politieke en maatschappelijke context van het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw ruime aandacht.

Zuiderzeevereniging
Een van zijn eerste banen als waterbouwkundige was die van onderzoeker bij de Zuiderzeevereniging, een gezelschap dat we nu een lobbyclub zouden noemen. De vereniging pleitte voor afsluiting van de Zuiderzee en landaanwinning.

Lely maakte in die functie ontwerpen voor gedeeltelijke inpoldering en een dijk van het toenmalige eiland Wieringen naar Friesland. De plannen vertonen opmerkelijke gelijkenissen met het resultaat vele decennia later. Het schrappen van de Markerwaard is de grootste afwijking.

Den Haag
Het zou een jaar of twintig duren voordat politiek Den Haag zover was om tot het project te besluiten. Er waren bedenkingen, ondanks een advies van een staatscommissie, die in grote meerderheid de plannen omarmde. In het bijzonder de confessionele partijen voelden er weinig voor en er waren twijfels over de financiële haalbaarheid.

Carrièreswitch
Cornelis Lely maakte op 36 jarige leeftijd een carrièreswitch: in 1891 werd hij de jongste minister in het kabinet Van Tienhoven. Lely was lid van de Liberale Unie, een voorloper van de VVD.

Rond de eeuwwisseling volgde een intermezzo als gouverneur in Suriname. In 1913 werd Lely opnieuw minister, nu in het kabinet Cort van der Linden. Het was het kabinet dat het neutrale Nederland door de Eerste Wereldoorlog moest leiden. Maar de regering kreeg ook te maken met een natuurramp, de watersnood van 1916. Een stormvloed veroorzaakte dijkdoorbraken aan de Zuiderzeekust van Noord-Holland, Gelderland en Friesland. Het zou het laatste zetje zijn dat nodig was om de Afsluitdijk aan te leggen en het Wieringermeer en delen van het IJsselmeer in te polderen. Donderdag honderd jaar geleden, op 14 juni 1918, stemde de Eerste Kamer in met de Zuiderzeewet.

Gelijkmatig leven
Banning beschrijf Lely als een man die zich niet te buiten ging aan frivoliteiten. Hij leidde een gelijkmatig leven en liep zelfs in een bouwput in een driedelig pak. Zijn persoonlijke leven wordt vooral getekend door zijn verdriet over het overlijden van een van zijn kinderen en de plotselinge dood van zijn vrouw Mies in 1914.

Lely heeft geen enkel onderdeel van zijn plan gerealiseerd zien worden. Toen hij in januari 1929 op 74-jarige leeftijd overleed, was zes kilometer van de Afsluitdijk gereed. En de Wieringermeerpolder zou een jaar later droogvallen.

 

Standbeeld van Lely op de Afsluitdijk

 

De hoofdstad van de nieuwe provincie Flevoland wordt genoemd naar de ingenieur: Lelystad.
Ook in Suriname bevindt zich een plaats die naar hem is vernoemd: Lelydorp.
In de Wieringermeer staat het Lelygemaal.
In Amsterdam is de Cornelis Lelylaan en station Amsterdam Lelylaan.
Koningin Juliana onthult in 1954 een standbeeld van Lely op de afsluitdijk.
Ook in Lelystad staan twee standbeelden van Lely.