NOP IN OORLOGSTIJD
Hoe kwam de Noord Oost Polder aan de naam:
Nederlands Onderduikers Paradijs
De Noordoostpolder viel in 1942 droog. Het in cultuur brengen kon beginnen.
Dat waren net de jaren van de Tweede wereldoorlog waarin de Duitsers het hier voor het zeggen hadden.
Toch had de Duitse bezetter bijzonder veel interesse in dit Zuiderzeeproject:
- Een stuk zee afdammen, het water wegpompen om vervolgens op die zeebodem te gaan wonen. Land maken uit zee.
Het was uniek, ongekend en revolutionair. Duitsland vonden het prachtig. - Het zou een graanschuur van het Derde Rijk worden. In de lesboekjes op de Duitse scholen, waar de kaart van Europa er al heel overzichtelijk uit zag, was dit gedeelte al ingekleurd als de graanschuur in het westen van het Derde Rijk.
- En er zou in de polder een streng geselecteerde bevolking komen te wonen. Niet alleen een selectie uit alle delen van Nederland en ook niet alleen een precieze balans tussen protestants, katholiek en onkerkelijk, maar bovenal ‘de beste van de beste’ mensen. De crème de la crème. Een streng geselecteerd ras. Geen kneusjes maar alleen plaats voor moderne hard werkende energieke (Arische) menschen. Een superieur ras, ein Überras !
En dat sprak ze wel aan.
Dus de werkzaamheden werden gedoogd. Natuurlijk kon niet alles, maar er viel te onderhandelen. Er werd gedoogd.
De mannen aan de schop werden met rust gelaten. Zij hoefden niet, zoals alle andere mannen boven de achttien jaar te gaan werken in de Duitse oorlogsindustrie. De zogenaamde arbeitseinzats.
Dat maakte het werken hier (niet het werk hier) populair. Met name mannen die door illegaliteit of andere dreiging een beetje onder de radar moesten blijven. Die uit het zicht van de Duitsers wilden of moesten blijven.
Er werd gefluisterd: meld je bij Bert in Kampen. (Albert Knipmeijer) Hij kan je misschien wel aan een baantje in de polder helpen.
En zo gebeurde het dat veel van de polderwerkers hier feitelijk ondergedoken zaken. Uit het zicht van de Duitse bezetter.
Het aantal onderduikers was zo groot dat ook wel gesproken werd van een Nederlands Onderduikers Paradijs.
(Ok wel Niet Over Praten)
Nu was paradijs een groot woord. Het was hard werken in een ruige en onplezierige wereld.
Maar het was beter als naar Duitsland gestuurd te worden. Of erger.
emmeloord.info
Razzia’s
Duistland kneep dus een oogje dicht. Ze wisten dat hier onderduikers zaten, maar omdat deze mannen toch uit diverse delen van Nederland kwamen, was er vast geen sprake van georganiseerd verzetswerk.
Vanuit de ondergrondse verzetswereld van Nederland werd wel gewaarschuwd: “De Duitsers hoeven alleen maar het net op te halen en iedereen is gevangen. Kijk een beetje uit daar.”
Maar de Duitsers kwamen niet. Ze hadden een hekel aan dit gebied. Drassig, mistig, insecten, unheimlich !
Het duurde tot november 1944. De oorlog was aan het kantelen. De Duitse bezetters merkten dat de geallieerden steeds verder oprukten en kregen het benauwd.
En toen er gefluisterd werd over wapendroppings door de Engelsen in de Noordoostpolder ging het verkeerd.
Een razzia volgde. Veel arbeiders werden bij elkaar gedreven en via Vollenhove naar Duitsland vervoerd.
De meesten kwamen pas na de bevrijding – 5 mei 1945 – weer terug.
- 4 augustus 1944
Razzia kamp Vollenhove - 7 augustus 1944
De Duitsers houden samen met de politie van de Arbeidscontroledienst een eerste razzia.
Enkele honderden mannen worden opgepakt om voor de Organisatie Todt in de omgeving van Maastricht te werken.
Dit heeft een uittocht uit de polder tot gevolg.
Volgens de landdrost Smeding was het een vergissing. Het zou niet meer gebeuren. - 9 augustus
Een tweede razzia door een marine eenheid van de Duitsers.
Bij deze razzia komt Henk Bolt om het leven. - 17 november 1944
De grote razzia
Vanaf een uur of vier ’s morgens, stromen zo’n vierduizend Duitse militairen de polder in. Ze worden geholpen door veel Nederlanders. In de kampen worden duizenden polderwerkers onaangenaam verrast. Veel mannen werden gevangen genomen en afgevoerd naar Duitsland. De meesten keren pas na de bevrijding in 1945 terug naar Nederland. Om de herinnering aan al die onderduikers levend te houden werd in de Noordoostpolder een weg naar hen genoemd, de Onderduikersweg. - 18 november 1944
Razzia Urk
NOP IN OORLOGSTIJD
Wie was
Albert Knipmeijer
(Bert) Knipmeijer was tijdens de Tweede Wereldoorlog in dienst bij de Directie van de Wieringermeer afdeling Noordoostpolderwerken. Hij was hoofd administratie en personeelszaken. Vanuit zijn functie hielp hij veel mannen aan het werk bij de drooglegging van de Noordoostpolder. Door met persoonsgegevens te frauderen wist hij onderduikers onder te brengen in de polder, waardoor ze niet tewerkgesteld werden in Duitsland.
De polder werd door het werk van Knipmeijer ook wel het Nederlands Onderduikers Paradijs genoemd.
Wie was
Harmen Visser
Harmen Visser was marechaussee op Urk, later in Vollenhove. Hij werd een leider van het verzet.
Hij is één dag na de bevrijding gesneuveld.
De bevrijding van Vollenhove was op 15 april 1945
Harmen Visser viert het feest en helpt de Canadezen met de verdere opmars.
De dag erop, op 16 april komt hij daarbij om het leven.
Op 17 april vind de machtsoverdracht plaats in de Noordoostpolder.
Wie was :
Henk Bolt
Henk Bolt, een landarbeider uit ’t Zandt werkte in de smederij bij kamp Vollenhove.
Hij werd zonder reden voor de ogen van tientallen van zijn makkers doodgeschoten.
Hij riep. De Duitsers trokken zich er niets van aan.
De tweede razzia. 9 augustus 1944
In het Voorsterbos is een informatiebord geplaatst ter herinnering aan Henk Bolt.
Wie was
Henk Rotgans
Flipje Tiel.
Ook al was het werk aan de schop ontzettend zwaar, er was animo genoeg. Alles was beter dan naar Duitsland gestuurd te worden.
Soms meldde zich iemand die nog nooit een schop in zijn handen had gehad. Zo iemand was Henk Rotgans. Voor hem was de schop te zwaar.
Maar hij kon wel heel mooi tekenen. (onder andere Flipje Tiel) En bij gebrek aan fotografie vroeg het bestuur (de Directie) hem situatieschetsen te maken. Overdag ging hij met zijn schetsboek de vlakte op om vervolgens deze schetsen (in aquarel) uit te werken.
nopinoorlogstijd
Een nieuwe verzamelpagina
met deel-onderwerpen 1940 – 1945
Onderduikershut
In het Kuinderbos in Noordoostpolder is een replica van een onderduikers hut gebouwd.
Het Kuinderbos was in de Tweede Wereldoorlog een toevluchtsoord voor onderduikers, verzetsmensen en gecrashte piloten. De nagebouwde hut zou in het jaar worden geopend in het kader van het 75e jubileumjaar van de bevrijding, maar corona maakte dat onmogelijk.
Bij de onderduikershut staat een informatiezuil waar bezoekers kunnen luisteren naar onderduikersverhalen uit de oorlog. Staatsbosbeheer en de Oranjevereniging Noordoostpolder hebben voor het project geld gekregen van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de Lionsclub Noordoostpolder.
Erehof
Op de Algemene Begraafplaats in Emmeloord liggen vier oorlogsgraven van het Gemenebest uit de Tweede Wereldoorlog.
De Commonwealth War Graves Commission is een intergouvernementele organisatie die verantwoordelijk is voor de aanduiding en het onderhoud van de graven en de militaire begraafplaatsen van de Gemenebeststrijdkrachten die tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog sneuvelden. Deze begraafplaatsen liggen over vrijwel de hele wereld verspreid. Dus ook in Emmeloord.
Dit zijn de graven van de bemanning van een Wellington bommenwerper (57e Sq) die in de nacht van 12 oktober 1944 om 21.48 uur neerstortte in de buurt van Blankenham. Eén bemanningslid ligt op de begraafplaats te Kuinre. Het zijn de graven van:
RCAF Flight Sergeant William Harold Stanley Byers
RNZAF Sergeant Percy Frederick Meadows Cooke
RAF Sergeant Arthur William Jeffries
RAF Sergeant William Christopher Wood
Wat nu de Noordoostpolder is, was vroeger de Zuiderzee. Toen in 1942 de polder drooggevallen was, vond men een groot aantal scheepswrakken op de voormalige Zuiderzeebodem. Veel van deze vindplaatsen zijn gemarkeerd met een paal met rood schip.
Het IJsselmeer en de net drooggevallen Noordoostpolder lagen op de route van geallieerde bommenwerpers die richting Berlijn vlogen. De geallieerden maakten handig gebruik van de afwezigheid van Duits luchtafweergeschut. Bovendien waren er goed zichtbare oriëntatiepunten, zoals de Afsluitdijk en de oude Zuiderzee-eilanden. Helemaal veilig was de route over het IJsselmeer nu ook weer niet; de Duitsers stuurden jachtvliegtuigen af op de Geallieerde eskaders. Bij de luchtgevechten die daarop volgden, raakten soms Geallieerde (en ook Duitse) vliegtuigen zo zwaar beschadigd dat zij in het IJsselmeer of de polder neerstortten.
Er loopt een bijzonder schelpenpad tussen Emmeloord en Schokland.
Een idyllisch schelpenpaadje met knotwilgen. Zo niet-Noordoostpolder.
Het ontstaan van pad is een mooi verhaal.
Het verhaal begon met de Amerikaanse B-17 bommenwerper ‘Dinah Might’ die op 10 februari 1944 neerkwam langs wat later de Vliegtuigweg ging heten…..
Arbeiderskampen
Omdat de mechanisatie nog in de kinderschoenen stond, haalde de Directie voor het graven van sloten, ploegen, zaaien, wieden, oogsten en dorsen duizenden arbeiders naar de polder.
De verbindingen in en kort na de oorlog waren slecht. De Directie liet voor de tijdelijke huisvesting van de polderwerkers in de polder ruim dertig barakkenkampen bouwen.
Al op 1 september 1941 werd in de buurt van Blokzijl het eerste barakkenkamp geopend.
Interneringskampen
De zwarte bladzijde uit de oorlogsgeschiedenis van de Noordoostpolder.
Minder bekend is dat er direct na de oorlog in de Noordoostpolder zo’n vijftien interneringskampen waren. Zo’n 5.000 mensen werden daar opgesloten en aan het werk gezet. Als straf, omdat ze bijvoorbeeld lid waren geweest van de NSB. Door de grote razzia, eind 1944, stonden de werkkampen die voor de ontginning van het gebied waren ingericht zo goed als leeg. Ze werden omgebouwd tot interneringskampen, compleet met prikkeldraad en wachttorens. En, zo komt steeds meer naar voren: Op die plekken ging het er niet altijd even zachtzinnig aan toe.
‘De mooiste jaren van het leven’
Het fotoalbum van L.F. Dammers. Geschonken aan emmeloord.info
Hij was student in Delft, weigerde de ariërverklaring te tekenen en dook vervolgens onder.
In de Noordoostpolder. 1942 – 1943
Hij heeft, zoals voorin het album vermeld, enkele malen gezegd: “Het waren de gelukkigste jaren van mijn leven.”
Emmeloord.info is dankbaar en toont graag de foto’s aan een breed publiek.
Voedselbonnen
Distributiedienst van het openbaar lichaam De Noordoostelijke Polder.
Kringno. 504
Voedselbonnen, brood- vleesch en benzinebonnen, compleet met het originele stempel uit Kampen.
Na opruiming zolder geschonken aan emmeloord.info
Emmeloord.info is dankbaar en toont graag de foto’s aan een breed publiek
Polderkrant : De Noordoostpolder 1945
voortzetting van het illegale blad „De Duikhoek”. Uitgeefster: Drukkerij-Uitgeverij Hoekstra.
Journalist Pieter Terpstra nam het initiatief voor Weekblad De Noordoostpolder. Hij bracht in de Noordoostpolder een jaar lang ‘De Duikhoek’ uit. Terpstra wilde na de bevrijding een legaal alternatief voor zijn krant: een streekblad. Hij zocht daarvoor contact met Drukkerij Hoekstra in Balk. De eerste editie van ‘De Noordoostpolder’ rolde op vrijdag 22 juni 1945 van de pers.
De eerste jaargang nummer 1 t/m 15 zijn hier te zien.
Rotterdamse hoek
Het knikje in de dijk tussen Lemmer en Urk heet De Rotterdamse Hoek.
Heeft met de Tweede wereldoorlog te maken, al was die dijk al lang klaar.
Waarom die naam ?
Bijna de dijk opgeblazen ?
De Duitsers hebben in 1945 de dijk van de Wieringermeer opgeblazen. Binnen ongeveer 60 uur stond de hele polder weer geheel onder water. Vijftien jaar arbeid leek plotsklaps vernietigd. Gelukkig was het zoet water uit het IJsselmeer maar toch…..
Het zou tot 11 december 1945 duren voordat het water weer was weggepompt. Waarom de Duitsers dit hebben gedaan is niet duidelijk.
Maar dat de Noordoostpolder hem kneep in die nadagen van de oorlog was duidelijk. Ool de sluizen in de afsluitdijk zijn opgeblazen.
Toen kwam het alarmerende bericht:
DYNAMIET IN DE DIJK BIJ LEMMER !!!!!
Eén bom, vijf doden uit één gezin
De schipper Hendrik Hartman, zijn vrouw en drie van hun zes kinderen kwamen in één klap om het leven.
Hun binnenvaartschip de Tjoba die nabij Lemmer lag aangemeerd werd gebombardeerd door een bommenwerper van de RAF.
foto: Stichting Oud Lemmer
Acht doden in één klap
Op 27 juli 1940 werden door een Brits vliegtuig overtollige bommen afgeworpen boven de werkhaven bij het gemaal bij Lemmer.
Een van de bommen explodeerde niet, maar beschadigde wel de waterleiding van de zogeheten gemaalhuizen bij het poldergemaal Buma.
De mannen er op af. Iemand stak de schop in de grond, precies op de ontsteking.
de bom ontplofte.
Drie medewerkers van de waterleidingmaatschappij en vijf omstanders om het leven.
Kunstwerken en herinneringsmonumenten
met een relatie tot de 2e wereldoorlog
