Blankenham, kunst, cultuur en erfgoed
Blankenham is een uitgestrekt dijkdorp in de gemeente Steenwijkerland (Overijssel). Tot 1973 was Blankenham een eigen gemeente; in dat jaar werd het bij IJsselham gevoegd. Sinds 2001 behoort het tot Steenwijkerland.
Het dorp heeft dus niets met Noordoostpolder of Flevoland te maken, maar is een goed buur.
In 2018 telde Blankenham een populatie van 315 inwoners. Het dorp heeft een levendig verenigingsleven met maar liefst 18 (!) verenigingen
De dorpen aan de rand van de Zuiderzee hebben veel last ondervonden van de aanleg van hun nieuwe buur, de Noordoostpolder.
Blankenham telt ook zijn zegeningen !!
Omdat de gemeentegrens van Noordoostpolder onder langs de dijk loopt, durfden ze het aan om na de drooglegging een nieuwe wijk ‘buitendijks’ aan te leggen. Dijk en talud horen bij het oude land.
Blankenham heeft veel te lijden gehad van de voormalige Zuiderzee. De watervloed van februari 1825 richtte grote schade aan. De zeedijk werd op zes plaatsen doorbroken en op andere plaatsen sterk vernield. Daardoor spoelden van de 35 destijds in de gemeente bestaande huizen 16 geheel weg. De andere huizen werden onbewoonbaar. De mensen beschikten over te weinig vaartuigen om te vluchten. Sommigen konden een hooischelf bereiken en daarop gezeten de vloed overleven. Maar 28 ‘menschen’ verloren het leven En het rundvee, 1060 stuks , 52 paarden , 122 schapen en 16 varkens, verdronk tijdens de overstroming.
De komst van de Noordoostpolder beschermt hen nu voor overstroming.
Kunst in Blankenham
GOLVEN – AARDE WATER LUCHT (1977)
Een kunstwerk ontworpen door Hessel Kikstra (geboren 29 jan 1951)
De roestvrijstalen sculptuur toont de golven die tot 1943 hier tegen de dijk aan sloegen.
De jeugd van Blankenham is erg actief. De twee kunstwerken van Blankenham hebben het soms zwaar te verduren, er sneuvelt wel eens wat. De naamplaatjes en de strip op de sokkel van dit kunstwerk zijn niet ‘hufterproof’ waardoor zo’n kunstwerk zomaar ‘zonder titel’ door het leven moet gaan. Of zou een zwarte Fruin de schuldige zijn? Zie weetje onderaan de pagina.
Volgens ‘Mens & Dier in Steen & Brons’ van René en Peter van der Krogt heet het kunstwerk ‘golven’. Daar sluit ik mij bij aan.
De ondertitel is dan : aarde water lucht.
Biografie: Hessel Kikstra
Hessel Kikstra kreeg zijn opleiding tussen 1967 en 1973 aan de Koninklijke Academies te Antwerpen en ‘s-Hertogenbosch. Hij maakt beelden in roestvrij staal, lood en natuursteen. Hessel drukt zich in zijn beelden uit in sobere, heldere vormen, ontleend aan landschappelijke associaties. Hij gaat daarbij uit van het gegeven, dat de natuurlijke elementen aarde – water – lucht , traditioneel behoren tot het Hollandse landschap evenals het ordescheppen om het landschap in toom te houden. Je kunt daarom zeggen, dat zijn beelden een ordeningsproces zijn van landschappelijke indrukken en de emoties en gedachten van de maker daarover naar een heldere, organische vormentaal.
Kokmeeuwen
Vier dukdalven met vier meeuwen. De meeuw die je op de laagste dukdalf mist, zie je terug bij de vierde en hoogste dukdalf , ogenschijnlijk los vliegend.
Eerder stond het kunstwerk aan de andere kant van de dijk.
Vandalen hadden in de nacht van 27 juni 2007 de laatste meeuw van zijn paal geslagen. Het kunstwerk, dat ooit bij de gemeentelijke herindeling door de gemeente Steenwijkerland aan Blankenham cadeau was gedaan, bestond uit vier zeepalen met op drie daarvan een kokmeeuw. De vogels zijn stuk voor stuk door vandalen vernield.
De bewoners van Blankenham vinden de daders maar `zaagselkoppen`. Niemand snapt dat je plezier kan hebben van het vernielen van zo`n prachtige beeldengroep. Er stonden toen alleen nog vier kale palen.
De kunstenaar Evert den Hartog heeft nieuwe exemplaren gemaakt.
Evert den Hertog.
Den Hartog volgde van 1971 tot 1976 een kunstopleiding aan de Rotterdamse Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen en kreeg daar les van onder anderen Arie Teeuwisse en Bram Roth. Hij begon aanvankelijk met het maken van beeldhouwwerken in keramiek, maar bekwaamde zich daarna in het bronsgieten.
Den Hartog is bekend om zijn gestileerde bronzen dierfiguren. Met name vogels en stieren zijn terugkerende onderwerpen. Ook zijn dochter Eline diende hem tot inspiratie, zoals is te zien aan zijn beelden met betrekking tot ballet en zwemles. Hij streeft naar een zekere speelsheid en humor in zijn werk, die goed is terug te vinden in zijn behandeling van thema’s uit de Griekse mythologie, onder andere Leda en de zwaan en Europa en de stier.
De kokmeeuwen waren er vanaf. Vanaf 2009 heeft enige jaren dit draadstalen koggeschip gestaan op één van de palen. Een koggeschip zie je ook terug in het wapen van Blankenham.
Deze draadstalen versie is inmiddels ook geschiedenis.
Foto van wikipedia Bayke de Vries
Erfgoed Blankenham
Kruithuisje met hoogwaterkanon
Het kruithuisje met hoogwaterkanon (Blokzijlerdijk bij nr. 1) aan de Anna Ruardiekolk is een gedeeltelijke reconstructie van de situatie zoals die op twee plaatsen langs de oude Zuiderzeedijk werd gecreëerd na de grote dijkdoorbraken van 1776 en 1825.
Kanonschoten moesten de inwoners waarschuwen voor overstromingsgevaar.
- 1 Seinschot : Wanneer het waterpeil van de Zuiderzee met 2.30 meter was gestegen t.o.v. het normale peil.
- 2 seinschoten : Bij een verdere stijging met 50 cm. tot een hoogte van 2.80 m.
- 3 seinschoten: zodra het water tot aan de kruin van de dijk stond
- 4 seinschoten : bij een dijkdoorbraak
Het huidige kruithuisje stamt uit 1912. Het kanon, voor het laatst gebruikt in 1932, is een in 1817 te Luik gegoten twaalfponder.
Het andere hoogwaterkanon langs de dijk is naar Schokland verplaatst.
1964
In de Oudejaarsnacht van 1963 op 1964 roofden inwoners van Luttelgeest het hoogwater-kanon van Blankenham.
Het kanon werd overigens keurig teruggebracht.
De toenmalige Burgemeester van Noordoostpolder F.M. van Panthaleon van Eck stelde voor dat één van de leeuwen van Emmeloord naast het kanon de wacht moest houden en gaf daarvoor een leeuw cadeau aan Blankenham.
De bevolking van Noordoostpolder stond op zijn achterste benen. De leeuw moest en kwam retour.
Gemeente Blankenham anno ca. 1870, kaart J. Kuijper (collectie www.atlasenkaart.nl)
Ned. Hervormde Kerk
Als u door het dorpje loopt, zal deze kerk u meteen naar uw fotocamera laten grijpen. Een prachtig rijksmonument uit 1892.
De kolk waarin de kerk spiegelt is waarschijnlijk ontstaan door de storm van 1825.
Ze is ontworpen door W. Duiks de Jong in neo-renaissancistische trant met eclectische elementen.
Deze kerk is gebouwd nadat de vorige kerk in 1816 door blikseminslag was vergaan. In de geveltoren hangt een nog veel oudere klok uit 1597, gegoten door Cornelius van Ammeroy , afkomstig uit Echten bij Lemmer.
Door de aanleg van de Noordoostpolder, en met name het ontbreken van een randmeer tussen polder en oude land, kreeg Blankenham veel last van verdroging en verzakking. De kerk moest daardoor van een wisse instorting behoed worden en is in 1990 – 1991 volledig gerestaureerd, getuige deze gevelsteen >
Orgel
In het kerkje van Blankenham bevindt zich een fraai Bakker & Timmenga orgel uit 1893
Een gevelsteen in het prachtige front van de kerk
1892 Dit bedehuis verrees uit de puinhopen van het op 18 juni 1892 door Hemelvuur getroffen en geheel afgebrand KERKGEBOUW, dat den 6 nov 1816 was ingewijd.
Leuk weetje :
De Zwarte Fruinen
Achter de dijken van Hasselt tot Kuinre treft men talloze kolken of wielen aan. Deze zijn ontstaan bij dijkdoorbraken. Nu zegt men, dat op de bodem van deze soms zeer diepe kolken, wezens wonen, de zogenaamde Zwarte Fruinen. Men ziet of hoort ze zelden, behalve in stormachtige nachten en bij heldere maan. De Fruinen stammen af van de Germaanse godin Frigo die, nadat ze Odin had verlaten, een pikzwart kind met helblond haar ter wereld heeft gebracht. Naar men vermoedt is dit kind geboren uit een kortstondige relatie met de duivel.
De godin wilde het gedrocht verdrinken, maar de Fruin kwam in een hol terecht en werd daardoor otters opgevoed, Zwarte Fruinen vermenigvuldigen zich elke honderd jaar door deling, zodat er nu honderden in de kolk moeten verblijven.
Er zijn goede en slechte Fruinen. Soms helpen ze zieke boeren met de oogst of bezorgen voedsel bij arme gezinnen. Maar ze kunnen ook plagerig zijn. Dan verdonkeremanen ze de netten van de vissers, gooien boten los en vernielen have en goed.