De Golfslag

Het verzorgingshuis ‘De Golfslag’ (Smedingplein 2) , gebouwd in 1971 naar ontwerp van Abe Bonnema, is een op betonnen pijlers geplaatst gebouw met zes woonlagen en een opbouw. Het heeft (had) 120 éénpersoonskamers en 18 tweepersoonskamers. Tussen de pijlers bevinden zich de gezamenlijke ruimten.

Het markante golvende dak doet denken aan ‘ golfslag’ en de voormalige Zuiderzee. Toch komt die naam niet van de architect Abe Bonnema.
In Goor, nabij Almelo staat een kopie van dit gebouw, echter in spiegelbeeld. (zie onder)
De naam ‘ De Golfslag’ is door de bewonerscommissie gekozen. Dit is wellicht wel ingegeven door het golvende dak.

Architect.

Abe Bonnema (Stiens, 6 september 1926 – Groningen, 9 augustus 2001) was een Nederlandse architect die in de laatste twee decennia van de twintigste eeuw een aantal markante kantoorgebouwen heeft ontworpen.

Bonnema was de zoon van een bouwkundige. Hij studeerde bouwkunde aan de Technische Hogeschool in Delft. Na afronding van zijn studie begon hij een bureau voor architectuur en ruimtelijke ordening. Bonnema begon zijn bedrijf in eerste instantie in Leeuwarden en verplaatste het later naar later in Hardegarijp, waar hij ook woonde.

Aan het begin van zijn loopbaan hield Bonnema zich vooral met woningbouwprojecten bezig. In de laatste twintig jaar voor zijn dood bouwde hij vooral grote kantoorgebouwen. Bonnema was een functionalist. In zijn optiek waren gebouwen gebruiksartikelen die moesten voldoen aan de eisen die de gebruiker stelt. Daarbij volgt de vorm vanzelf uit de functie.

Golfslag - golfslag1b.jpg

De Golfslag in de actualiteit

De Golfslag verkocht aan projectontwikkelaar

De Golfslag in Emmeloord is verkocht aan Accretio Aedificium, een projectontwikkelaar uit Zwolle. Dat meldt Omroep Flevoland.
De koper van het pand aan de rand van Emmeloord wil De Golfslag opknappen en er meerdere soorten appartementen in ontwikkelen. Zodoende kunnen er diverse doelgroepen gaan wonen.

Leeg
Het pand aan het Smedingplein staat al leeg sinds eind april 2015. Urker Roel Hindriks kocht De Golfslag eind 2016 van Zorggroep Oude en Nieuwe Land. Hij verkocht het door aan de ondernemers Roel Hindriks en Wiepke Haagsma. De twee wilden zestig huurappartementen in het pand realiseren, waar 120 seniorenappartementen in zaten.

Ze gingen voortvarend aan de slag. Het gebouw werd vanbinnen gesloopt en muren werden weggehaald om de grotere appartementen te realiseren. Het plan werd echter nooit afgemaakt. Het gebouw werd in het najaar van 2017 weer in de verkoop gezet, nadat Hindriks en Haagsma het met de gemeente niet eens konden worden over hun woonplan voor jongeren.

De verkoop aan een geïnteresseerde partij werd echter gedwarsboomd door twee andere kandidaat-kopers die conservatoir beslag op het gebouw lieten leggen. In februari van 2019 werd dat beslag opgeheven. Maar een maand later overleed een van de eigenaren van de Golfslag. Zijn weduwe en de tweede eigenaar hadden geen vertrouwen meer in de herontwikkeling.

Brand
In het voormalig verzorgingshuis De Golfslag aan het Smedingplein in Emmeloord brak eind december een flinke brand uit.

Brand 1971

Op 18 april 1971 , dus kort na de opening, heeft er een felle brand gewoed in de benedenverdieping.

EMMELOORD — Een felle brand in het bejaardencentrum „De Golfslag” in Emmeloord heeft zondagmorgen de van de bovenbouw los staande keuken, administratieruimten, liften, recreatiezaal en dienstvertrekken verwoest. Alle 130 aanwezige bejaarden konden tijdig in veiligheid worden gebracht. De brand is waarschijnlijk ontstaan door kortsluiting in de recreatiezaal.

De schade wordt geschat op ongeveer één miljoen gulden. „De Golfslag” is tegen brandschade verzekerd.
De schade bleek uiteindelijk ruim ƒ 2,5 miljoen te bedragen.

De brand moet om tien over vijf zondagmorgen al hebben gewoed. Op dit tijdstip bleven de elektrische klokken van het centrum staan. De brand werd om ongeveer half zes ontdekt door mevr. Straat uit een tegenover het centrum liggende straat. Zij sloeg alarm bij de brandweer en politie. Haar echtgenoot, de 33-jarige vertegenwoordiger B. Straat, is gaan helpen bij het redden van bejaarden en raakte daarbij gewond, toen een raam naar beneden klapte. Na in het ziekenhuis zijn wonden te hebben laten hechten kon de heer Straat huiswaarts gaan.

In het centrum, dat plaats biedt aan 138 bejaarden, waren 130 personen aanwezig, van wie acht bedlegerig waren. Dezen zijn in een ziekenhuis opgenomen. De overigen zijn bij familieleden en kennissen ondergebracht. Niemand van de bewoners raakte gewond. Wel moesten enkelen van hen in pyjama het tehuis verlaten. Hun bezittingen bleven achter. Daar de liften niet meer werkten, werden de bewoners aan de achterzijde van het centrum via trappen afgevoerd.

De evacuatie verliep zeer vlot en was om zeven uur voltooid.

Op 3 mei 1971 konden de bewoners weer hun intrek nemen in hun appartement.

Slopen mocht niet

De Stichting Bouw Bejaardenhuizen in Emmeloord wilde verzorgingshuis De Golfslag in Emmeloord al eerder slopen.
Het in 1970 voltooide gebouw van Bonnema voldeed niet meer, er moest een nieuw tehuis komen. Daartoe had de stichting begin 1997 al toestemming gekregen van de Leeuwarder rechtbank. Slopen mocht.

En daar had de andere partij hoger beroep tegen aangetekend. Die partij was, jawel, de in Hurdegaryp wonende en daar ook werkende architect Abe Bonnema (1926). Hij deed als ontwerper van De Golfslag via zijn advocaat een beroep op artikel 25 van de Auteurswet. En met succes: het Hof stond de sloop niet toe.
De Auteurswet lijkt een nieuw wondermiddel dat verder reikt dan de Monumentenwet en machtiger is dan welke pressiegroep dan ook.

Rond 2002, na het overlijden van de architect, werd er opnieuw een balletje opgegooid om het ‘ouderwetse’ verzorgingshuis te doen verdwijnen. ‘Ook daar verzetten de partners van Bonnema Architecten zich met succes tegen.

Een 2e Golfslag

In Goor (nabij Almelo) staat een tweede exemplaar van de Golfslag.
Eigenaar is Verzorgingshuis De Stoevelaar.
Hetzelfde ontwerp van Abe Bonnema, maar dan in spiegelbeeld.

Wel gesloopt

Dit verzorgingshuis wordt in 2020 gesloopt en maakt plaats voor nieuwbouw. link

Kunst in de Golfslag

Golfslag-2

Nadat De Golfslag was hersteld van de brand in 1971 is het een kunstwerk geschonken door de Vereniging Lange Nering.
Bernard Geurtzen was voorzitter.

Dit wandplastiek van beeldhouwer/keramist Joop Puntman is weer een typisch Noordoostpolder-drooglegging tafereel.
Een pionier met laarzen in de klei, vogels, vissen, korenaren en een koggeschip.

foto-van-Wiepe-Haagsma

Het kunstwerk ligt nog in de Golfslag. Ik hoop dat ze er zuinig op zijn.

De familie Geurtzen had warme contacten met ‘Ambacht Haalderen’ en kochten hier vaker kunst en curiosa. Ook dit kunstwerk kwam hier vandaan.

Nog in familiebezit is dit muurplastiek uit 1964. Ook hier herkennen we onmiddellijk de Poldertoren, een Schokbetonschuur, de Schouwburg met het kunstwerk Drie Muzen en de entree van de winkel van Geurtzen. Dit muurplastiek is gesigneerd met “AMHA” (Het Ambacht Haalderen)

Ook bekend in Emmeloord is de plaquette die hangt aan de voormalige winkel van Geurtzen, hoek Beursstraat – Lange Nering.
Het is een eerbetoon aan Bernard Geurtzen, zeer actief voorzitter van de ondernemersvereniging Emmeloord en ook de initiator van Parijs in Emmeloord

Geurtzen

ABE BONNEMA

bron: abebonnema.nl

Abe Bonnema (1926-2001) werd geboren in Stiens. Hij doorliep de hbs in Leeuwarden en voltooide een studie bouwkunde aan de Technische Hogeschool Delft, waarna hij in 1957 in Leeuwarden een architectenbureau begon.

In 1963 verhuisde dit bureau naar een woonhuis met werkruimte in Hurdegaryp, dat Bonnema voor zichzelf had ontworpen. In de loop van zijn werkzame leven tekende Bonnema met zijn medewerkers een ontzagwekkende hoeveelheid gebouwen, waarvan de meeste zijn te vinden in de Friese hoofdstad.

De ir. Abe Bonnema Stichting, die zijn nalatenschap beheert, heeft onder meer tot doel om de kwaliteit van de architectuur in Nederland te bevorderen. Abe Bonnema leeft voort in de jaarlijkse, naar hem genoemde architectuurprijs.

Abe Bonnema heeft een grote, bijzondere en waardevolle erfenis nagelaten. Zonder Bonnema had Leeuwarden er heel anders uitgezien. Elke Leeuwarder kent het Girokantoor aan de Tesselschadestraat en de Avéro- en Achmea-torens aan de Lange Marktstraat. Maar naar ontwerp van Bonnema zijn in Leeuwarden ook vele duizenden woningen gebouwd en talloze gebouwen voor zorg, onderwijs, bedrijfspanden, winkels en kantoren.

Bekende werken buiten Friesland zijn het kantorencomplex van Nationale Nederlanden in Rotterdam en het hoofdkantoor van de Belastingdienst in Amsterdam-Sloterdijk. Bonnema ontving verschillende architectuurprijzen en zijn ontwerpen werden onder meer tentoongesteld in het Museum of Modern Art in New York. Abe Bonnema leeft voort in de jaarlijkse naar hem genoemde architectuurprijs.

Rechtlijnige, nuchtere doelmatigheid is in Bonnema’s grote en gevarieerde oeuvre een terugkerend motief. Bonnema zag zichzelf als een functionalist en is zo ook vaak door anderen gekenschetst. In de geest van het naoorlogse modernisme dat hem vormde, was voor hem de functie van het gebouw een leidraad bij het maken van een ontwerp. Bonnema hield daarbij de wensen van de gebruiker en de grenzen van het beschikbare budget nauwlettend in het oog. Hij streefde naar een optimaal, zorgvuldig afgewogen resultaat: een gebouw dat zo goed mogelijk deed waarvoor het bedoeld was.

Toch kan het werk van Bonnema onmogelijk in zijn geheel worden bestempeld als louter nuchter functionalisme. Wie goed kijkt, ontdekt grote stilistische variatie en een onmiskenbare gevoeligheid voor architectuurmodes en invloeden uit binnen- en buitenland.

Terwijl in sommige gebouwen invloeden van klassieke modernisten als Le Corbusier en Mies van der Rohe gemakkelijk zijn terug te vinden, vertonen andere ontwerpen verwantschap met bijvoorbeeld brutalisme of structuralisme. En het is niet moeilijk om meer van zulke invloeden en verwantschappen aan te wijzen. Zo bekeken is het werk van Bonnema een rijke en boeiende dwarsdoorsnede langs hoofdstromingen uit de architectuur van de twintigste eeuw.

Toen Bonnema in 2001 overleed, werd duidelijk dat hij naast een grote gebouwde erfenis ook een bijzondere extra verrassing aan Leeuwarden naliet. Hij legateerde achttien miljoen Euro aan Leeuwarden, op voorwaarde dat met dit bedrag aan het Zaailand een nieuw gebouw voor het Fries Museum zou worden gerealiseerd en dat Hubert-Jan Henket daarvan de architect zou worden. De gemeente aanvaardde deze nalatenschap en het nieuwe museumgebouw opende in 2013 zijn deuren.

Bonnema ontving verschillende architectuurprijzen en zijn ontwerpen werden onder meer tentoongesteld in het Museum of Modern Art in New York. De ir. Abe Bonnema Stichting, die de nalatenschap van de Friese architect Abe Bonnema beheert, heeft onder meer tot doel om de kwaliteit van de architectuur in Nederland te bevorderen. Abe Bonnema leeft voort in de jaarlijkse naar hem genoemde architectuurprijs.

Tekst: Dave Wendt, Fotografie: Jan Versnel/MAI en Fries Museum