Informatie over Tollebeek

ieder met zijn kunst, monumenten,  historische luchtfoto’s en weetjes

Bordje BantBordje RuttenBordje CreilBordje EspelBordje TollebeekBordje NageleBordje EnsBordje KraggenburgBordje MarknesseBordje LuttelgeestBordje SchoklandBordje Urk

Tollebeek, het dorp van Nix.

Tollebeek is ontworpen door dr. ir. Nix, architect uit Rotterdam.
Het dorp wordt daarom ook wel ‘dorp van niks’ genoemd.

Tollebeek wordt ook wel het putje van de polder genoemd. Het is het laagste punt in de Noordoostpolder.
Dat heeft in 1998 voor flink wat wateroverlast gezorgd.  Zelfs de Koningin kwam kijken in Tollebeek.


Omdat Tollebeek zo laag ligt, is er een apart ondergemaal die de boel daar droog moet houden.

De naam Tollebeek verwijst naar een oud landgoed van de Heren van Kuinre; In den tijde 1364 was Tollebeke een landgoeth nevens de sijtack van de rivier Nagel, dwelc den Heeren van Kuinre behoord…. Dit is dan ook de reden, dat alle straatnamen in Tollebeek verwijzen naar de jacht.

Kanjerpad

In 1999 werd als onderdeel van het “Rondje Tollebeek” door een groot aantal vrijwillige “stratenmakers” het Kanjerpad aangelegd.
Op 9 oktober 1999 werd deze als “Walk of Fame” geopend door de Belgische komiek Urbanus, die ter gelegenheid van deze opening ook zijn hand en voetafdruk in het beton mocht vereeuwigen. Urbanus is geboren in Sint-Gertrudis-Pede (7 juni 1949) in het Pajottenland waar hij zijn jeugd doorbracht waarna hij ging wonen in Tollembeek (eveneens in het Pajottenland).

Urbanus

Het Tempeltje van Tollebeek

20191215_125006-001

tempeltjeDe loswal was in de beginperiode belangrijk voor Tollebeek, onder andere de bieten werden er verscheept.
Nu is de Loswal een mooie promenade waar ook boten kunnen aanleggen.
De Loswal is in 1999 opgeknapt o.l.v. dorpsbelang met behulp van vele vrijwilligers en de subsidiegelden van Leader (Europese subsidie), zo ook het Tempeltje en het Kanjerpad.
Het Kanjerpad is een pad met de voet- en handafdrukken van Tollebeker kanjers.
Op het tempeltje staat een fraaie windvaan. Het hert wijst met de kop in de wind.

Vlag Tollebeek

Historische luchtfoto Tollebeek

20200702_123339

Pastoor G.B. Sanders

SandersIn het begin van 1941 werd voor de eerste keer, nog vóór het droogvallen van de Noordoostpolder en tevens voor het eerst na de hervorming op het voormalige eiland Urk onder Tollebeek de Eucharistie gevierd. Eerst in de kantine van de dienst Zuiderzeewerken en later regelmatig ten huize van de familie Diender bij het gemaal Vissering.

In 1956 werd in het kamp Urkervaart een kleine ruimte van ongeveer 8 bij 6 meter ingericht, waar 14 september de nieuwe parochie van ’s Heren Verrijzenis te Nagele-Espel-Tollebeek tot stand kwam. Pastoor G.B. Sanders was de eerste zielzorger; kerkmeesters waren de heren Nol Meijer en Kees Koetsenruyter. Deze noodkerk werd gebruikt voor de viering van de Eucharistie tot 18 april 1957, toen op Witte Donderdag ’s avonds voor het eerst de H.Mis werd gecelebreerd in een nieuwe noodkerk, barak W 100 in het kamp Urkervaart.

In het kamp Nagele deed in die jaren een oude smederij dienst als noodkerk.

In Espel verzamelden zich de bewoners van het nieuwe land in de kantine van het kamp, dezelfde ruimte waar na de dienst weer gebiljart kon worden

Naast de zielzorg had pastoor Sanders de taak van drievoudige bouwpastoor. Bij het parochiële werk werd hij geassisteerd door de jonge kapelaan Scheepers.

Enige plaatjes Tollebeek

Pioniersbarak

In Tollebeek bevindt zich de zogenaamde Pioniersbarak die ooit deel uitmaakte van het plaatselijke kamp Urkervaart. De barak werd in 2006 gerenoveerd

pioniersbarak

Duizenden arbeiders werden naar de polder gehaald en gehuisvest in één van de ruim dertig barakkenkampen. Een aantal barakkenkampen werd gebouwd op plaatsen waar later een nieuw dorp zou verrijzen, zoals Ens, Marknesse en Emmeloord. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd het kamp Urkervaart gebouwd, op de plek waar later Tollebeek werd gebouwd. Urkervaart bood onderdak aan 310 polderwerkers. Op het terrein stonden drie woonbarakken die elk plaats boden aan ruim honderd arbeiders.

Deze pioniersbarak is alles wat herinnert aan het ‘Tollebeekse’ barakkenkamp Urkervaart. Het gaat vermoedelijk om een kleine woonbarak. In 2004 nam Dorpsbelang Tollebeek het initiatief de buitenkant van de Pioniersbarak te restaureren en zoveel mogelijk in originele staat terug te brengen. Samen met Dartclub Tollebeek, de Vrienden van Schokland, Landschapsbeheer Flevoland en Nieuw Land Erfgoedcentrum werd een plan gemaakt om de barak en de tuin weer in volle glorie te herstellen. Samen met tal van inwoners van Tollebeek is van eind 2005 tot juni 2006 hard gewerkt aan de realisatie van dit plan. Landschapsbeheer heeft gezorgd voor het ontwerp en de aanleg van de tuin van de barak. Deze vertoont qua vorm en soortkeuze van de planten grote gelijkenis met de tuinen die vroeger bij de barakkenkampen werden aangelegd. Het uiterlijk van de barak is zoveel mogelijk in originele staat hersteld, inclusief de kozijnen, het dak en de groene kleur. Tegenwoordig biedt de barak onderdak aan Dartclub Tollebeek.

Deze pioniersbarak is alles wat herinnert aan het ‘Tollebeekse’ barakkenkamp Urkervaart. Het gaat vermoedelijk om een kleine woonbarak. In 2004 nam Dorpsbelang Tollebeek het initiatief de buitenkant van de Pioniersbarak te restaureren en zoveel mogelijk in originele staat terug te brengen. Samen met Dartclub Tollebeek, de Vrienden van Schokland, Landschapsbeheer Flevoland en Nieuw Land Erfgoedcentrum werd een plan gemaakt om de barak en de tuin weer in volle glorie te herstellen. Samen met tal van inwoners van Tollebeek is van eind 2005 tot juni 2006 hard gewerkt aan de realisatie van dit plan. Landschapsbeheer heeft gezorgd voor het ontwerp en de aanleg van de tuin van de barak. Deze vertoont qua vorm en soortkeuze van de planten grote gelijkenis met de tuinen die vroeger bij de barakkenkampen werden aangelegd. Het uiterlijk van de barak is zoveel mogelijk in originele staat hersteld, inclusief de kozijnen, het dak en de groene kleur. Tegenwoordig biedt de barak onderdak aan Dartclub Tollebeek.

Kunst in Tollebeek



Kerken in Tollebeek

Straten en wegen

Naar Tollebeek genoemd zijn de TOLLEBEKERWEG, de TOLLEBEKERTOCHT, het TOLLEBEKERBOS en de TOLLEBEKERBRUG over de
Urkervaart.

De straatnamen in Tollebeek zijn ontleend aan de jacht. Centraal ligt de VOSSENBURCHT; net als de natuurlijke vossenburcht, de verblijfplaats van een vos, heeft deze straat meerdere uitgangen. Een ervan is naar het WISSEL. Het wissel is het vaste pad waarlangs het wild zich naar drink- of weiplaats begeeft.
Die drink- of weiplaats is in dit geval café-restaurant De Goede Aanloop. Voor de jager is de goede aanloop een plaats waar hij veel wild kan verwachten. Voor de reiziger halfweg Emmeloord en Urk is het een goede plaats om even aan te lopen. De naam is tot stand gekomen na een suggestie van de polderdirectie aan Brouwerij d’Oranjeboom, destijds eigenaar van het etablissement. Het cafe-restaurant staat aan de SINT-HUBERTUSPLAATS, genoemd naar de beschermheilige van de jacht. Nimrod, de achterkleinzoon van Noach, stichter
van Babylon en eerste koning der Chaldeeën, wordt in Genesis 10:9 een geweldig jager genoemd. Buiten de oudtestamentische context is Nimrod een figuurlijke aanduiding voor een jager in het algemeen geworden. Bij de naam NIMRODSTRAAT kan men dus zowel aan de Nimrod als aan een Nimrod denken.
In 1988 kreeg het gedeelte van de Nimrodstraat tussen Vosssenburcht en Zuidwesterringweg een nieuwe naam: HERTSHOREN. Ook deze naam hangt samen met de jacht. Bovendien kunnen de zijstraten van deze weg gezien worden als vertakkingen van het hertengewei.
De DIANALAAN is genoemd naar Diana, Romeinse godin van de jacht.

Het te jagen wild gaf zijn naam aan de FAZANTENDRIFT en de PATRIJZENSTRAAT. Drift is zowel een weg als het terrein dat bij een drijfjacht wordt afgedreven’ (uitgekamd).

Ook voor de nieuwere straten zijn, op advies van de vereniging Dorpsbelang Tollebeek, namen gekozen die verband houden met de jacht: DE JACHTHOORN, DE ROEDEL, LANGE JACHT, DE BRAKKEN, HAZEPAD, JACHTLAAN en DE LAVEI. De lavei is de plaats waar het wild samenkomt.
In België wordt het woord ook gebruikt in de betekenis van ‘stroperij’. Lange jacht is het jagen met windhonden. Brakken zijn jachthonden bij uitstek.
In 1992 krijgt de noordelijke uitbreiding van de Fazantendrift de naam WILDZANG. De Lange Jacht wordt verlengd en komt op de Wildzang uit. Bovendien komt er een zijstraat, SPRANG. De sprang wordt gebruikt bij het schieten op houten vogels, ‘gaaien’, die geplaatst worden op een gaaipers; het ijzeren, getakte bovenstuk van de gaaipers heet sprang. Ook De Brakken krijgt een zijstraat, DE WEITAS. De laatste naam, ontleend aan de tas waarin de jager het geschoten kleine wild bewaart, was in 1979 al gegeven aan een straat die nooit is aangelegd, en kon nu dus opnieuw gebruikt worden.

De zuidwestelijke uitbreiding van Tollebeek, aan de andere kant van de Fazantendrift, heeft in 1997 straatnamen gekregen die aan jagende dieren, namelijk roofvogels, ontleend zijn: VISAREND, SMELLEKEN, WESPEN DIEF, BOSUIL, SPERWER, HAVIK en TORENVALK. Te midden van die wijk bevindt zich DE HORST, genoemd naar het nest van de roofvogels.

Zelfs de straatnamen op het industrieterrein van Tollebeek hebben nog iets met de jacht te maken: ARTEMIS, IN ‘T VIZIER, HET REVIER. Artemis is de Griekse naam van Diana, godin van de jacht. Met de naam In ’t vizier gaf de Vereniging Dorpsbelang te kennen de werkgelegenheid van Tollebeek in het
oog te willen houden. Een revier is een terrein waar gejaagd wordt.

Tollebeek ligt aan het kruispunt van de ZUIDWESTERRINGWEG, het zuid westelijke gedeelte van de ringweg door de polder, met de URKERWEG. Net als het URKERBOS, de Urkervaart, de URKERSLUIS en het URKERDWARSPAD is de Urkerweg genoemd naar het voormalige eiland.

Voor het STEENBANKPAD, de STEENBANKTOCHT, de VORMTWEG, de STAARTWEG en het TOPPAD (thans gemeente Urk) zijn Urker namen gebruikt. De Steenbank was vroeger een ondiepte ten noorden van Urk. De smalle uitloper ten noordoosten van Urk wordt de Staart genoemd en de Vormt is de naam van de droogte rond Urk. Top tenslotte is de naam voor het lage gedeelte van Urk. Het mag wat vreemd aandoen om juist dit gedeelte met top aan te duiden, maar we moeten bedenken dat hier niet sprake is van top in de bekende betekenis maar van ’t hop. Een hop is een droge of bijna droge inham
of aanslibbing. In het noordoosten van de polder vinden we de Hopweg, genoemd naar het Lemster Hop. Het Urks laat de h aan het begin van een woord dikwijls weg (en wil die van de weeromstuit soms, maar niet altijd, wel plaatsen waar die juist niet hoort) en zo werd ‘I Hop dan ook Top

Loswal-Tollebeek

in ‘t vizier

Op school heb ik  geleerd: in ‘t vizier
Volgens Google Maps is het: In Het Vizier
maar deze schrijfwijze is bijzonder.

0 antwoorden

Plaats een reactie (naam E-mail en Site niet verplicht)

Meepraten?
Draag gerust bij!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *